Uit onderzoek blijkt dat de interpersoonlijke relatie tussen de leerkracht en de leerlingen sterk samenhangt met de emoties en het welbevinden van de leerkracht. Positieve leerkracht-leerling interacties kunnen een drijvende kracht zijn voor leerkrachten om zich te blijven inzetten voor het onderwijs. Andersom kunnen negatieve of problematische leerkracht-leerling interacties er juist voor zorgen dat leerkrachten gevoelens van stress of een burn-out ervaren. Zo rapporteren leerkrachten dat ze emotioneel uitgeput zijn als ze regelmatig geconfronteerd zijn met voor hen lastig leerlinggedrag.

Het verband tussen leerlinggedrag en het welbevinden van de leerkracht is niet voor iedere leerkracht hetzelfde. Zo ervaart de ene leerkracht meer stress dan de andere leerkracht bij eenzelfde soort ongewenst leerlinggedrag. Dit heeft waarschijnlijk te maken met hoe een leerkracht de interpersoonlijke relatie met de leerling ziet. Ziet de leerkracht de relatie met de leerling als erg negatief, dan zal de leerkracht het ongewenste leerlinggedrag als zwaarder ervaren dan als de leerkracht de relatie minder negatief ziet (de Ruiter e.a., 2020).

Claessens e.a. (2017) hebben kwalitatief onderzoek gedaan naar de percepties van de leerkracht omtrent de relatie met de leerlingen en de interacties die de leerkrachten met de leerlingen hebben. In hun onderzoek kwam naar boven dat interacties van docenten met de leerlingen met name verschillen buiten de klas. Met leerlingen waarmee een goede relatie wordt ervaren wordt vaker een gesprekje gevoerd buiten de klas over veel verschillende onderwerpen. De leerling zoekt buiten de klas ook vaak actief contact met de leerkracht. In problematische relaties gaan de gesprekken buiten de klas vaak over het ongewenst gedrag van de leerling en hoe ze de relatie tussen de leerkracht en de leerling willen verbeteren.

Ook de mate van nabijheid van de docent verschilt tussen leerlingen met wie de leerkracht een positieve of problematische relatie heeft. Bij leerlingen met een positieve relatie worden de interacties vriendelijker ervaren dan bij leerlingen met een problematische relatie.

In de praktijk zou het goed zijn als leerkrachten (met name aan de start van het schooljaar) actief buiten de klas contact zoeken met alle leerlingen en tijdens dit contact te focussen op allerlei onderwerpen die niet te maken hebben met ongewenst gedrag. Dit zou een goede stap zijn naar het creëren van positieve leerkracht-leerling relaties, waardoor de leerkracht zich prettig kan voelen tijdens zijn of haar werk in de klas.

Donker e.a. (2020) hebben recent onderzoek gedaan naar de emoties en het welbevinden van leerkrachten in de klas. Hierbij is gekeken naar de hartslag van leerkrachten tijdens het laten zien van bepaalde gedragingen in de interactie met leerlingen.  De resultaten laten zien dat docenten sterk verschillen in wanneer ze een hoge hartslag hebben, en dus in welk gedrag ze mogelijk moeilijk vinden om te laten zien. Opvallend was dat als de leerkracht een hoge mate van nabijheid uitstraalt (wat over het algemeen als iets positiefs wordt gezien), dat dit niet altijd betekent dat de leerkracht ook positieve emoties ervaart. In tegenstelling, als een leerkracht een hoge mate van nabijheid uitstraalt en tegelijkertijd een hoge hartslag heeft, ervaart de leerkracht juist vaker negatieve emoties. De hogere hartslag kan in dit geval een teken zijn van het onderdrukken van je ware emoties en het ‘’doen alsof’’ je vrolijk bent. Dit kan op de lange termijn mogelijk leiden tot emotionele uitputting en burnout. Op het gebied van invloed concludeert Donker (2020) dat leerkrachten positievere emoties rapporteren als ze in staat waren om meer invloed uit te oefenen tijdens de les, zelfs als dit samenging met een verhoogde hartslag. Wil je meer weten over het onderzoek naar het welbevinden van leerkrachten? Bekijk dan dit fragment van de presentatie van Tim Mainhard of de samenvatting van Monika Donker over haar proefschrift:

[collapse title=”Lees meer”]
Claessens, L. C., van Tartwijk, J., van der Want, A. C., Pennings, H. J., Verloop, N., den Brok, P. J., & Wubbels, T. (2017). Positive teacher–student relationships go beyond the classroom, problematic ones stay inside. The Journal of Educational Research, 110(5), 478-493.

Spilt, J. L., Koomen, H. M. Y., & Thijs, J. T. (2011). Teacher well-being: The importance of teacher–student relationships. Educational Psychology Review, 23, 457–477. http://dx.doi.org/10.1007/s10648-011-9170-y

Donker, Monika H., van Gog, Tamara, Goetz, Thomas, Roos, Anna Lena & Mainhard, Tim (01-10-2020). Associations between teachers’ interpersonal behavior, physiological arousal, and lesson-focused emotions. Contemporary Educational Psychology, 63 (12 p.).

[/collapse]